JUDUL BUKU: HIMPUNAN FATWA - DATO’ HAJI ABU HASSAN BIN
HAJI SAIL

PENERBIT : JABATAN MUFTI KERAJAAN NEGERI SEMBILAN

TAHUN TERBIT : 1998

ISBN: 98399281-3-9

FATWA ialah suatu perkataan dari bahasa Arab yang memberi erti pernyataan hukum mengenai sesuatu masalah yang timbul kepada sesiapa yang ingin mengetahuinya. Menurut kamus Lisan al-Arabi, fatwa menurut bahasa ialah : “Memberi fatwa tentang sesuatu perkara bererti menjelaskan kepadanya”. Dari segi istilah terdapat beberapa pandangan para Fuqaha’ dalam memutuskan maksud daripada istilah fatwa sebagaimana yang dikehendaki oleh Syariat. Antaranya:

• Menurut pendapat Fuqaha’ (Ulama’ Fiqh) dan Usuliyyun (Ulama’ Usul Fiqh):Fatwa ialah menerangkan hukum-hukum Allah s.w.t. dengan berpandukan dalil-dalil Syarak secara umum dan Syumul (Komprehensif).
• Al-Syatibi dalam Kitab al-Muwafaqat telah menjelaskan kedudukan Mufti katanya yang bermaksud, “ Kedudukan Mufti di kalangan umat ialah pengganti tempat Nabi s.a.w. kerana Ulama’ itu memusakai tugas para Nabi sebagaimana yang telah ditunjukkan oleh Hadis Rasulullah s.a.w. yang bermaksud : “Sesungguhnya Ulama’ itu adalah pewaris para Nabi dan Nabi tidak meninggalkan pusaka dinar dan dirham, tetapi mereka meninggalkan pusaka ilmu”.

Dalam konteks ini Dato’ Haji Hassan bin Haji Sail yang merupakan Mufti Kerajaan Negeri Sembilan yang kedua, telah berkhidmat dari tahun 1969 hingga tahun 1987 dan salah satu bidang tugas yang berkaitan dengan jawatan mufti ialah memberi fatwa-fatwa yang berhubungan dengan keagamaan Islam.

Sehubungan dengan itu buku “Himpunan Fatwa – Haji Hassan Haji Sail ” yang diterbitkan oleh jabatan Mufti Kerajaan Negeri Sembilan ini merupakan himpunan fatwa-fatwa yang telah diberikan oleh Dato’ Haji Hassan Haji Sail ketika beliau diamanahkan memegang Jawatan Mufti kerajaan Negeri Sembilan. Buku yang mengandungi 100 muka surat ini memuatkan fatwa-fatwa yang merangkumi pelbagai aspek masalah agama yang timbul di kalangan masyarakat umat Islam di Negeri Sembilan, khususnya yang berlaku dalam persekitaran tahun 70 an dan 80an.

Terdapat 146 fatwa yang telah diberikan yang berhubung dengan masalah-masalah yang telah dipecahkan kepada 23 bahagian. berkaitan dengan aspek akidah, taharah (kebersihan), Solat, zakat, haji/umrah, Quran/akikah, nazar/wasiat,jenazah, nikah, muamalat, wakaf, al-Quran, wanita,jenayah, lukatah, faraid., kesenian,dakwah, tasawuf, penentuan qariah, salam, mazhab dan hal-hal lain. Berdasarkan buku ini, fatwa yang paling banyak diberikan adalah berhubung dengan masalah nikah dan cerai. Kemungkinan pada waktu tersebut tahun 70an dan 80an banyak isu-isu yang berkaitan perkahwinan di luar qariah atau luar negara banyak berlaku di kalangan masyarakat Islam di negeri Sembilan kesan dari perubahan ekonomi dan sosial telah mengakibatkan berlaku perceraian, pernikahan tanpa persetujuan wali, kahwin dua dan juga isu-isu yang berkaitan dengan pemberian nafkah.

Selain dari itu juga Dato’ Haji Hassan bin Haji Sail sebagai Mufti, ternyata mempunyai pandangan dan pemikiran yang luas dalam memberikan fatwanya demi kepentingan ummah dan juga menjaga agama kerana jawatan sebagai seorang Mufti amat berat serta memikul amah yang besar dan sudah pastinya sebagai seorang ilmuwan beliau tetap melihat apa yang disebut sebagai ‘ad-Dharuriyyat al-Hams” atau menjaga kepentingan yang lima iaitu menjaga agama, menjaga akal, menjaga nyawa, menjaga harta dan menjaga keturunan. dalam memberikan fatwa-fatwa atau menyelesaikan masalah-masalah yang timbul. Sebagai contohnya dalam isu penyembelihan binatang dalam jumlah yang banyak di kilang atau di ladang penternakan, iaitu binatang ternakan disembelih sekali gus dengan menggunakan pisau elektrik yang boleh menyembelih seperti manusia dan pengawal suisnya adalah Muslim. Berdasarkan buku ini, dalam muka surat 35 Dato’ Hassan Haji Sail, dalam memberikan fatwanya dalam isu, beliau telah merujuk kepada fatwa yang telah diberikan oleh Dr. Ahmad Syaribi ulama Azhar dalam kitabnya “Yasalunaka Fiddin wal hayah” yang menyebut sah sembelihan tersebut sama ada disembelih seekor demi sekor atau semuanya sekali selagi sembelihan tersebut memenuhi syarat-syarat sembelihan mengikut syarak..

Selain dari itu, Dato’ Haji Hassan Haji Sail, dalam memberikan fatwa-fatwa sentiasa merujuk kepada kitab-kitab dan sumber yang muktabar atau yang berautoriti di kalangan ulama-ulama ahli sunnah wal-jamaah seperti dalam buku ini beliau merujuk kepada kitab-kitab tulisan al-Qurtubi, Dr. Wahbah az-Zuhaili, Dr. Abdul Kadir Audah dan juga kitab-kitab hadis dan tafsir yang sahih lagi muktabar.

Ternyata sekali himpunan fatwa-fatwa yang telah diberikan oleh Mufti Kerajaan Negeri Sembilan ini merupakan mutiara-mutiara ilmu dapat memberikan panduan kepada seluruh umat Islam bagi menjalani kehidupan ke arah seorang muslim, mukmin dan muhsin. Himpunan fatwa ini dapat menggambarkan kepentingan institusi mufti dalam menyelesaikan masalah agama, memberi panduan, membuat keputusan, tempat rujukan sekali gus menjadi teladan kepada umat sama ada dari segi keilmuan, kesungguhan, perlakuan dan juga pemikiran.

Secara keseluruhannya buku “Himpunan Fatwa” ini amat penting sekali untuk dibaca oleh seluruh masyarakat dalam usaha mendalami lagi ilmu dan penghayatan agama. Dalam konteks kelangsungan ilmu, buku ini boleh dianggap sebagai rantaian pengkajian dam bidang keagamaan dan sumbangan Dato’ Haji Hassan Haji Sail serta ahli-ahli fatwa yang berkhidmat di zamannya yang telah memberi penjanaan bidang keilmuan dan ini perlu terus digerakkan kepada generasi baru khususnya ilmuwan agama untuk terus mengkaji, menggali keilmuan Islam dengan tujuan dimanfaatkan oleh orang ramai. Malah tidak keterlaluan jika dinyatakan bahawa himpunan fatwa ini boleh dijadikan sebagai pencetus kepada himpunan fatwa-fatwa para mufti yang telah berkhidmat di negeri ini jika usaha-usaha tersebut belum dilaksanakan atau sebagai pencetus kepada pengkajian yang lebih mendalam terhadap masalah yang timbul pada masa lampau dan dapat disesuaikan pada zaman terkini dengan nilai-nilai Islam yang lebih objektif.

Kematangan dakwah KAGAT selepas 23 tahun

Kematangan dakwah Kagat selepas 23 tahun
Oleh MEJ. BURHANUDDIN ABDUL JALAL

ESOK, 16 April 2008 merupakan Hari Ulang Tahun Kor Agama Angkatan Tentera (Kagat) kali yang ke 23. Seluruh warga Kagat akan meraikan sambutan tersebut di Institut Latihan dan Kefahaman Islam Angkatan Tentera Malaysia (ILMI) di Port Dickson, Negeri Sembilan. Program sambutan yang diadakan pada tahun ini bukan sekadar pertemuan semata-mata tetapi ia merupakan detik atau saat untuk membaharui azam, tekad dan semangat di kalangan seluruh warga Kagat untuk terus menyemarakkan lagi usaha-usaha dakwah dalam Angkatan Tentera Malaysia (ATM).

Mengimbau tentang sambutan ulang tahun Kagat ke-23, barangkali Kagat yang telah berperanan dalam ATM, sebagai penggerak nilai-nilai kerohanian, tentunya mempunyai pengalaman tersendiri dalam usaha menjalankan dakwah Islamiah dalam ATM.

Pengalaman 23 tahun Kagat dalam ATM tentunya telah mematangkan Kagat untuk terus berperanan lebih aktif dan cemerlang, sekali gus membawa Kagat dari alam keremajaan ke daerah kematangan dalam berdakwah.

Menyentuh aspek kematangan berdakwah, buku tulisan Dr. Yusuf Al-Qaradhawi yang berjudul, As-Sahwah Al-Islamiyyah Minal Murahaqah Ilal Rusyd, yang bermaksud Kebangkitan Islam: Dari Peringkat Keremajaan Ke Arah Kematangan, berkemungkinan mempunyai kaitan secara langsung dengan sejarah dan penglibatan usaha-usaha dakwah yang dilakukan oleh Kagat dalam ATM sejak penubuhannya pada 1985.

Dalam mukadimah buku tersebut, Al-Qaradhawi menceritakan bagaimana kebangkitan Islam telah berjaya mencorakkan pandangan umum terhadap Islam dan menarik penganutnya untuk kembali kepada cara hidup Islam yang menyeluruh.

Malah beliau telah menyebut; "Akan tetapi, kebangkitan ini telah dicemari dengan pelbagai pencemaran, yang mengeruhkan kesuciannya dan menambahkan kekeliruan terhadapnya dan merosakkan hakikatnya dan menyebabkan salah faham terhadap kehebatannya, yang mana kami katakan sebagai 'penyakit-penyakit kebangkitan ini', yang mana wajib bagi kita merawatnya dan tidak membiarkannya, dan membetulkannya dan tidak meninggalkannya begitu sahaja."

Selain itu, bersempena dengan sambutan kali ini, mungkin seluruh warga Kagat dapat melihat kembali peranan dan usaha-usaha dakwah yang telah dilaksanakan dalam usaha membantu ATM untuk membina modal insan berkualiti yang dapat berjuang dengan penuh komitmen dan bertanggungjawab bagi mempertahankan agama, bangsa dan negara.

Untuk itu pesanan beliau di dalam bukunya itu, tentu dapat dijadikan panduan. Antara lain menyatakan, "Segalanya boleh dilihat dengan adanya gejala melampau, tergesa-gesa, terlalu sibuk dalam perkara berbentuk teknikal daripada sibuk dalam perkara asas, sibuk dalam berdebat daripada memberi dan melakukan amal.

"Di sini boleh dilihat pada beberapa kumpulan dakwah yang bersikap taksub dan tertutup, jumud dan taklid, menyusahkan dan menakutkan, mengikut emosi dan perasaan, mementingkan perkara furuk' dan cabang lebih daripada perkara usul dan menghalakan dakwahnya ke arah keganasan dan kekerasan daripada berlembut dan bersikap rahmah."

Bagi melihat semula peranan Kagat dalam tahun-tahun yang awal penubuhannya, barangkali terdapat beberapa ciri keremajaan yang telah ditempuhi dan ini menepati apa yang telah dinyatakan oleh tokoh ulama itu. Antara lain Al-Qaradhawi menjelaskan: "Keremajaan adalah suatu peringkat yang dilalui oleh setiap manusia menuju ke arah peringkat dewasa dan matang, dan ia mempunyai ciri-ciri berikut:

lKuat dan pertumbuhan yang meningkat.

lAktif dan cergas yang bertambah.

lMimpi yang indah, angan-angan, fantasi dan khayalan.

lLebih mengikut perasaan dan emosi serta semangat.

lTergesa-gesa, kurang sabar dan kadang-kadang melampaui batas.

lSuka mempertahankan diri, merasakan diri betul sehingga sanggup melawan dan melanggar ketaatan terhadap orang yang berhak seperti ibu bapa dan guru.

lMinat terhadap sesuatu dan sikap suka meniru.

lMelampau dalam menentukan sesuatu perkara, sama ada secara lalai atau melampaui batas.

Berdasarkan ciri-ciri tersebut tidaklah bermaksud bahawa usaha atau peranan Kagat selama ini tidak menepati kehendak dakwah atau tersasar daripada yang sewajarnya. Akan tetapi apabila ia tidak diperbetulkan mungkin akan menyebabkan berlakunya perkara tidak baik sama ada ke atas organisasi ataupun anggota keseluruhannya.

Usaha-usaha dakwah di peringkat matang juga mempunyai persamaan dengan peringkat keremajaan dari segi pertumbuhan dan kekuatan serta aktif dan cergas yang berterusan.

Namun, peringkat matang ini juga mempunyai keistimewaannya seperti melebihkan akal daripada emosi, hikmat daripada kekuatan, tenang daripada lonjakan, sabar daripada tergesa-gesa, realistik daripada idealistik, bersefahaman daripada bermusuhan, bersikap adil daripada melampau, toleransi daripada taksub, hakikat daripada zahir, beramal daripada berdebat, bekerjasama daripada berpecah, berlembut daripada berkeras, dan mengikut sunnatullah dalam mengaturkan dunia dan masyarakat daripada impian yang khayal hingga ke tahap yang mustahil sekalipun.

Perlu kita akui semua gerakan dakwah Islam dalam zaman kebangkitan Islam masa kini, hampir kesemuanya pernah melalui peringkat keremajaan ini. Maka perlulah bagi mereka untuk keluar dari peringkat ini untuk memasuki peringkat yang baru iaitu peringkat matang dengan ciri-cirinya yang telah disebutkan.

Oleh yang demikian, adalah menjadi suatu tanggungjawab atas para ilmuwan dan ahli fikir di kalangan umat Islam yang telah dianugerahkan Allah dengan kematangan dan berpendirian teguh dalam tasawuf dan akhlak untuk menjalankan kewajipan mereka ini demi membimbing kebangkitan ini, memandu langkahnya atas dasar kewajipan berdakwah kepada kebaikan, menyuruh kepada yang baik, mencegah kemungkaran, berwasiat dalam agama, berpesan-pesan dalam kebenaran dan berpesan-pesan dalam kesabaran.

Oleh itu, dalam peringkat usia 23 tahun ini, peranan Kagat dalam ATM tentunya amat bermanfaat sekali jika sekiranya seluruh warga Kagat dapat menghayati apa yang Al-Qardhawi gariskan dalam usaha untuk memacu usaha-usaha dakwah dalam ATM.

Antara sepuluh langkah tersebut:

1) Daripada bentuk dan zahir, kepada hakikat dan asas.

2) Daripada bercakap dan berdebat, kepada memberi dan beramal.

3) Daripada beremosi dan berperasaan, kepada berakal dan berilmu.

4) Daripada furuk' dan cabang, kepada usul dan pokok.

5) Daripada menyusahkan dan menakutkan, kepada memudahkan dan menggembirakan.

6) Daripada jumud dan taklid, kepada ijtihad dan tajdid.

7) Daripada taksub dan tertutup, kepada toleransi dan terbuka.

8) Daripada melampau dan zalim, kepada sederhana dan adil.

9) Daripada keras dan ganas, kepada lembut dan rahmat.

10) Daripada berselisih dan berpecah, kepada berpadu dan bersatu.

Semoga ulang tahun Kagat ke-23 yang akan diraikan oleh seluruh warga Kagat ini, dapat memberikan azam dan semangat baru untuk terus berperanan dengan lebih cemerlang khususnya di bawah pimpinan Pengarah Kagat iaitu Mejar Jeneral Datuk Jamil Khir Baharom.